Güroymak

Önceleri Çukur adı verilen ve daha sonra Norşin adını alan, bir yerleşim merkezi bulunduğu, bilahare büyüyerek Güroymak İlçesine dönüştüğü bilinmektedir. Bölgenin genel tarihinden anlaşılan, ilçenin bulunduğu toprakların Hititler, Urartular, Persler, Makedonya Krallığı, Selefke Krallığı, Nesati Devleti, Roma İmparatorluğu, Mervaniler, Dilmaçoğlu Beyliği, Sökmeniler Beyliği, Şerefhanlar, Osmanlılar ve Rusların ve tekrar Osmanlıların elinde kaldığıdır.Güroymak İlçesi 04.07.1987 gün ve 19507 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan19.06.1987 gün ve 3392 sayılı kanunla resmiyet ve ilk İlçe Kaymakamının 14.10.1988 tarihinde göreve başlamasıyla İlçe olmuştur.

Güroymak (Norşin) Kalender Baba Kümbeti: Bitlis – Muş yolu üzerindeki Güroymak (Norşin) ilçesindeki Selçuklu mezarlığında bulunmaktadır. Aynı mezarlık içinde bulunan iki kümbetten kitabeli ve büyük olanıdır. Bütün Selçuklu kümbetlerinde olduğu gibi iki katlı olarak yapılmıştır. Eserin ikinci katında iki taraflı on bir basamak merdivenle çıkılmakta olup, yine bir basamak yüksekliğindeki eşiği müteakip bir kapı ile mekana girilmektedir.

Güroymak’a (Norşin) 10 km. mesafedeki Aşağı Kolbaşı köyünün güney yönünde geniş bir alana yapılan kırmızı şehitlik mezarlığında 13.-14. yüzyıllara ait mezarlıkların çoğu iki şahideli ve sandukalıdır. Sivri kemerli nişler, kandil, hançer ve kılıç motiflerinin görüldüğü şahidelerde kitabeler kazıma yolu ile yapılmıştır. İlçe merkezinde bulunan Kümbet ve Selçuklu mezarlığından, daha önce ovada 11-12. yüzyılda bir yerleşim olduğu anlaşılmaktadır. Aşağıkolbaşı, Kuştaşı ve Budaklı Köylerinde Selçuklu mezarlarına rastlanılmaktadır.

İlçe merkezinin güney doğusunda yer alan Nemrut Dağı ve krater gölü, aynı zamanda volkanik patlamalar sonucunda Van Gölünün de oluşmasına zemin hazırlamıştır.  İlçe merkezine, yaklaşık  bir saat mesafede bulunan krater gölünün yanında Oduncular (Buriyan) köyü göle çok yakın mesafede bulunmaktadır. Ayrıca yeşil göl diye adlandırılan bir de sıcak su gölü bulunmaktadır. Yer yer sıcak buhar (Gayzer) fışkıran krater bacaları da mevcuttur. Göl civarında çeşitli ağaçlardan oluşan küçük  koruluklar, Nemrut zirvesini daha güzel bir hale getirmektedir.

Bitlis ili, Güroymak ve Tatvan ilçesi sınırları içindeki volkanik dağın kolay çıkılabilen yamaçları, yayvan bir görünümdedir. Yüksek kesimleri ise kesik koni biçimindedir. Doğu Batı ekseni 8,4 km., Kuzey Güney ekseni 7,2 km. olan elips biçimli kalderasının kuzeyinde Sivritepe (2935 m.), doğusunda Doğu Nemrut Tepesi (2625 m.), güneyinde Tursuktepe (2828 m.) ve batısında da Nemrut Dağı Tepesi (280l m.) yükselir. Nemrut Dağı günümüzdeki Jeomorfolojik görünümünü jeolojik çağlarda başlayıp tarihsel çağlarda da süren püskürmelerle almıştır.

Tarihsel kayıtlarda Nemrut Dağının en son 1441’de püskürdüğü belirtilse de yeni araştırmalardan elde edilen bulgulara dayanarak, 1443’te de bir püskürmenin meydana geldiği ileri sürülmektedir. Dağın tepesindeki, Türkiye’nin en büyük ktater gölü olan yarımay biçimli ve tatlı sulu Nemrut Gölü 12 km’lik bir alanı kaplar. Gölün deniz yüzeyinden yüksekliği 2247 m., en derin yeri ise yaklaşık 150 m., uzunluğu 600 m. genişliği 500 metredir. Derinliği 7-8 m. olan kuzeydeki Iligöl’ün kuzeybatı kenarından sıcak su kaynakları, güneydoğusundaki kayalık yamaçtan ise su buhari ve karbondioksit gazi çıkar. Göltepe’nin doğusunda yer alan elips biçimli küçük gölün deniz yüzeyinden yüksekliği 2285 m.dir.

Nemrut Dağı yörenin önemli turizm merkezlerinin basında gelir. Burada yetişen endemik bitkiler ve bazı çeşitleri sadece buraya özgü kus türleri ile de dikkati çekmektedir.Nemrut dağı bitki örtüsü bakımından da ilgi çekici bir özellik gösterir. Dağda Titrek Kavak, Mese (Quercus sp) ve Hus (Betula sp.) türü ağaç toplulukları bulunur. Yine kraterin içerisi endemik bitki türlerinin bulunduğu önemli bir yerdir. Bir Kus bilim adamı (doğa araştırmacısı) tarafından keşfedilen ve kendi ismi ile anılan “Sarmustahtayanı” adli bitki (meşe çeşidi) dünyada sadece burada bulunmaktadır. Diğer bir endemik tür olan “düğün çiçeği” (Altın çiçeği Ranunculus) yine buraya özgü bir bitkidir. Genel bitki türleri ise çeşitli orkideler (orchis umbrasa, orchis caucasia, orchis punetorum ve epipactic latifolia) , laleler ve otsu step türü bitkilerdir

Güroymak’a baktığımızda turizm potansiyeli bakımından fazla zengin olmasa bile Güroymak – Tatvan sınırları içerisinde bulunan Nemrut Dağı ve Krater gölü eşşiz bir güzelliğe sahip, turizm ve turistler açısından ideal bir doğa harikasıdır. Eşsiz güzelliğe sahip Nemrut Dağı ve Krater gölü benzeri bulunmayan tatlı su gölleri ve eşsiz doğasıyla bir doğa harikası olarak görülmekte ve bilinmektedir.  Ancak ilçenin detaylı bir şekilde tanıtılmaması nedeniyle mevcut güzelliği ön plana çıkarılmamış ve eşsiz bir güzelliğe sahip Nemrut Dağı ve Krater gölü yaygın bir şekilde bilinmemekteydi. Ancak Son yıllarda yapılan çeşitli araştırmalar ve keşifler sayesinde Nemrut Dağı ve Krater gölü geniş bir çapta ilgi görmeye başlamış ve doğanın gizeminde saklı olan eşsiz güzellik geniş bir şekilde farkedilmiştir.

Yöre, tarihi İpek Yolu üzerinde olup, değişik uygarlıklara ait izleri bünyesinde barındırmaktadır. Başta Güroymak, Kümbet mahallesinde bulunan Selçuklu dönemine ait Kalender baba Türbesi yanı sıra, Aşağıkolbaşı, Yukarıkolbaşı, Kaleli köyünde Selçuklu dönemine ait mezar taşları ve bunların yanında türbeler bulunmaktadır. Değirmen köyünde bulunan kilise gizli bölme mağaraların geçmiş tarih dönemlerinde hristiyan mezhebine tabi kavimlerin yaşayışlarını ortaya koymaktadır. Birçok tarihi kalıntının ve geçmişe dair izlerin korunmaması nedeniyle yok olduğu ve halen var olanlarında yok olma aşamasına geldiği tespit edilmiştir. Kaleli köyündeki  Babir-i Kal türbesi ve ilçe merkezinde bulunan Şeyh Ahmed ve Şeyh Abdurrahman Dağı Türbeleri islam uygarlığı dönemine ait şahsiyetlere ev sahipliğini yaptığını ortaya koymaktadır.

Güroymak Mahalleleri (Norşin Mahalle İsimleri)

• Bağlar Mahallesi
• Barajyolu Mahallesi
• Bölmedere Mahallesi
• Erentepe Mahallesi
• Evren Mahallesi
• Girne Mahallesi
• Haydar Mahallesi
• Kümbet Mahallesi
• Nurtepe Mahallesi
• Şenevler Mahallesi
• Şenova Mahallesi
• Şentepe Mahallesi
• Şirintepe Mahallesi
• Yeşilova Mahallesi